ΛΑΤΙΝΙΚΑ Β ΛΥΚΕΙΟΥ

ΚΕΙΜΕΝΟ   8^ο        ΟΤΑΝ ΒΓΕΙΣ ΣΤΟ ΚΥΝΗΓΙ ΠΑΡΕ ΜΑΖΙ ΣΟΥ ΜΟΛΥΒΙ ΚΑΙ ΧΑΡΤΙ

            Την παρακάτω επιστολή την απευθύνει ο Πλίνιος ο νεότερος στο φίλο του τον ιστορικό Κορνήλιο Τάκιτο. Και οι δυο τους γεννήθηκαν γύρω στο 60 μ.χ. και πέθαναν μετά το 113 μ.χ. Ο Πλίνιος διηγείται πως πιάστηκαν στα δίχτυα του τρία αγριογούρουνα την ώρα που ο  ίδιος, αντί να νοιάζεται για το κυνήγι, χάραζε τις σκέψεις του στις πλάκες ( cerae, pugillares) με τη γραφίδα ( stillus). Η επιστολή ανοίγει με τη στερεότυπη φράση Gaius  Plinius Cornelio Tacito suo salutem (εν. Dicit ) = Ο Γάϊος Πλίνιος στέλνει τις ευχές του στο φίλο του Κορνήλιο Τάκιτο, και τελειώνει με τον επίσης στερεότυπο χαιρετισμό vale = υγίαινε, γειά σου !

Gaius Plinius Cornelio Tacito suo salutem. Ridebis. Ego tres apros feroces cepi. << Ipse ? >> interrogabis. Ipse. Ad retia sedebam ; erat in proximo non venabulum sed  stilus et pugillares ; cogitabam aliquid enotabamque ; etsi retia vacua, plenas tamen ceras habebam. Silvae et solitudo sunt magna incitamenta cogitationis. Cum in venationibus eris. Licebit tibi quoque pugillares adportare : videbis non Dianam in montibus sed Minervam errare. Vale !

 

 

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ

Ο Γάιος Πλίνιος στέλνει τις ευχές του στο φίλο του Κορνήλιο Τάκιτο. Θα γελάσεις. Εγώ έπιασα τρία φοβερά αγριογούρουνα. Ο ίδιος ; Θα ρωτήσεις. Ο ίδιος. Καθόμουν δίπλα στα δίχτυα. Πλάι μου δεν ήταν η κυνηγετική λόγχη αλλά η γραφίδα και οι πλάκες. Σκεπτόμουν κάτι και κρατούσα σημειώσεις. Αν και είχα τα δίχτυα άδεια είχα όμως τις πλάκες γεμάτες. Τα δάση και η ερημιά είναι δυνατά ερεθίσματα της σκέψης.  ΄Οταν θα βρεθείς στο κυνήγι, θα μπορέσεις επίσης κι εσύ να φέρεις μαζί σου εκεί τις πλάκες: Δεν θα δεις την ΄Αρτεμη να περιπλανιέται στα βουνά αλλά την Αθηνά. Γεια (σου) !

 

Αρχικοί χρόνοι

rideo – risi – risum – redere (2), γελώ.

capio – cepi – captum – capere (3), πιάνω.

interrogo – interrogavi – interrogatum – interrogare (1), ρωτώ.

sedeo –sedi – sessum – sedere (2), κάθομαι.

sum – fui - _____ - esse, είμαι.

cogito – cogitavi – cogitatum – cogitare (1), σκέφτομαι.

enoto – enotavi – enotatum – enotare (1), κρατώ σημειώσεις.

habeo –habui – habitum – habere (2), έχω.

licet – licuit (και licitum est ) - ______ - licere (2), είναι δυνατό (απρόσωπο).

adporto – adportavi – adportatum – adportare (1), φέρνω.

video – vidi – visum – videre (2), βλέπω.

erro – erravi – erratum – errare (1), περιπλανιέμαι.

valeo – valui - _____ - valere (2), είμαι υγιής.

Παρατηρήσεις

1) Το ουσιαστικό Gaius –ii + -i στην κλητική ενικού σχηματίζεται Gai. Ομοίως

το Plinius και Cornelius.

2) Το ουσιαστικό salus –utis δηλώνει αφηρημένη έννοια και δεν σχηματίζει

πληθυντικό.

3) Η συνεκφορά tres apri feroces κλίνεται :

Pluralis

Nom    tres                 apri                  feroces

Gen     trium               aprorum          ferocium

Dat      tribus             apris                ferocibus

Acc      tres (-is)          apros               feroces

Voc      ----                  (apri)               (feroces)

Abl      tribus             apris                ferocibus

 

4) To ουσιαστικό rete σχηματίζει την αφαιρετική ενικού reti και την ονομαστική – αιτιατική – κλητική πληθυντικού retia.

5) Το ουσιαστικό pugillares –ium απαντά μόνο στον πληθυντικό αριθμό.

6) Το ρήμα licet – licuit (και licitum est) – licere είναι απρόσωπο.

 

 

 

 

 

 

Gaius Plinius Cornelio Tacito suo salutem.( dicit)

 

Gaius: ονομαστική ενικού του ουσιαστικού Gaius – ii (i), αρσενικό β’ κλίση: Γάιος. Προσοχή: κλητική ενικού Gai. Το ουσιαστικό, ως κύριο όνομα, δε σχηματίζει πληθυντικό αριθμό.

Plinius: ονομαστική ενικού του ουσιαστικού Plinius –ii (i), αρσενικό β’ κλίση: Πλίνιος. Προσοχή: κλητική ενικού Plini. Το ουσιαστικό, ως κύριο όνομα, δε σχηματίζει πληθυντικό αριθμό.

Tacito: δοτική ενικού του ουσιαστικού Tacitus- i, αρσενικό β’ κλίση: Τάκιτος. Το ουσιαστικό, ως κύριο όνομα, δε σχηματίζει πληθυντικό αριθμό.

suo: δοτική ενικού γένους αρσενικού της κτητικής αντωνυμίας suus – a –um, γ’ προσώπου: δικός –ή –ό του (για έναν κτήτορα).

salutem : αιτιατική ενικού του ουσιαστικού salus –utis, θηλυκό γ’ κλίση: υγεία, σωτηρία, χαιρετισμός. Το ουσιαστικό δε σχηματίζει πληθυντικό αριθμό, γιατί δηλώνει μία αφηρημένη έννοια.

 

 

 

Ridebis.

 

ridebis: β’ ενικό οριστικής μέλλοντα ενεργητικής φωνής του ρήματος rideo, risi, risum, ridere 2: γελώ.

 

 

 

Ego tres apros feroces cepi.

 

ego: ονομαστική ενικού γένους αρσενικού της προσωπικής αντωνυμίας α’ προσώπου ego: εγώ.

tres: αιτιατική πληθυντικού γένους αρσενικού του απόλυτου αριθμητικού επιθέτου tres, tres, tria: τρεις , τρία.

apros: αιτιατική πληθυντικού του ουσιαστικού aper, apri, αρσενικό β’ κλίση : κάπρος, αγριογούρουνο.

feroces: αιτιατική πληθυντικού γένους αρσενικού του επιθέτου ferox, ferocis / ferocior –ior –ius /ferocissimus –a –um, γ’κλίση: άγριος, φοβερός.

cepi : α’ ενικό οριστικής παρακειμένου ενεργητικής φωνής του ρήματος capio, cepi, captum, capere, 3: πιάνω, συλλαμβάνω.

 

 

 

 

 

 

<< Ipse ? >>  (cepisti) Ευθεία ερωτηματική πρόταση ελλιπής, απλή και ολικής αγνοίας. Δεν εισάγεται με κανένα ερωτηματικό μόριο για έμφαση. Εκφέρεται με οριστική Παρακειμένου.

 

ipse: ονομαστική ενικού γένους αρσενικού της οριστικής αντωνυμίας ipse –a –um: ο ίδιος –α –ο.

 

 

interrogabis.

interrogabis: β΄ενικό οριστικής μέλλοντα ενεργητικής φωνής του ρήματος interrogo, -avi, -atum, -are, 1: ρωτώ (inter + rogo: ζητώ, ρωτώ).

 

 

 

 

Ipse.  (cepi)

ipse: ονομαστική ενικού γένους αρσενικού της οριστικής αντωνυμίας ipse –a –um: ο ίδιος –α –ο.

 

 

 

Ad retia sedebam ;

ad: πρόθεση + αιτιατική: σε, δίπλα, κοντά σε.

retia: αιτιατική πληθυντικού του ουσιαστικού rete –is, ουδέτερο γ’ κλίση: δίκτυ. Προσοχή: αφαιρετική ενικού rete (-i).

sedebam: α’ ενικό οριστικής παρατατικού ενεργητικής φωνής του ρήματος sedeo, sedi, sessum, sedere, 2: κάθομαι.

 

 

 

erat in proximo non venabulum

 

erat: γ’ ενικό οριστικής παρατατικού του βοηθητικού ρήματος sum, fui, - , esse : είμαι, υπάρχω.

in: πρόθεση + αφαιρετική: σε

proximo: αφαιρετική ενικού γένους ουδετέρου υπερθετικού βαθμού του επιθέτου (prope) / propior – ior –ius /proximus –a –um: εγγύτατος. Επίρρημα: (prope) / propius / proxime.

non: αρνητικό μόριο: όχι, δεν.

venabulum: ονομαστική ενικού του ουσιαστικού venabulum -i, ουδέτερο, β’ κλίση: κυνηγετική λόγχη.

 

 

 

 

sed  stilus et pugillares ; ( erant)

 

sed : αντιθετικός σύνδεσμος: αλλά. Συνδέει κατά παράταξη.

stilus: ονομαστική ενικού του ουσιαστικού stilus –i, αρσενικό β’ κλίση: γραφίδα.

pugillares: ονομαστική πληθυντικού του ουσιαστικού pugillares –ium, αρσενικό γ΄ κλίση: πλάκες αλειμμένες με κερί. Το ουσιαστικό δε σχηματίζει ενικό αριθμό.

 

cogitabam aliquid

 

cogitabam : α’ ενικό οριστικής παρατατικού ενεργητικής φωνής του ρήματος cogito, -avi, -atum, -are 1: σκέφτομαι.

aliquid: αιτιατική ενικού γένους ουδετέρου της ουσιαστικής αόριστης αντωνυμίας aliquis, (aliqua ή aliquae), aliquid: κάποιος, κάτι.

 

enotabamque ;

 

enotabamque (enotabam + que): α’ ενικό οριστικής παρατατικού ενεργητικής φωνής του ρήματος enoto, -avi, -atum, -are, 1: κρατώ σημειώσεις (e + noto: σημειώνω).

que: συμπλεκτικός σύνδεσμος : και.

 

 

etsi retia vacua1 ( habebam) ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΑ ΕΝΑΝΤΙΩΜΑΤΙΚΗ ΠΡΟΤΑΣΗ Εισάγεται με τον εναντιωματικό σύνδεσμο etsi, εκφέρεται με οριστική Παρατατικού habebam και  εκφράζει πραγματική κατάσταση παρά την οποία ισχύει το περιεχόμενο της κύριας πρότασης, στην οποία για να τονιστεί η αντίθεση υπάρχει το tamen.

 

etsi: εναντιωματικός σύνδεσμος: αν και.

retia: αιτιατική πληθυντικού του ουσιαστικού rete, retis, ουδέτερο γ’ κλίση: δίκτυ.

vacua : αιτιατική πληθυντικού γένους ουδετέρου του επιθέτου vacuus –a – um / magis vacuus –a –um /maxime vacuus –a –um, β’ κλίση: άδειος. Βλέπε Σχολική Γραμματική σελ. 38, 52.

 

 

 

plenas tamen ceras habebam.

plenas: αιτιατική πληθυντικού γένους θηλυκού του επιθέτου plenus –a – um /plenior –ior –ius / plenissimus –a –um , β’ κλίση: γεμάτος.

tamen : αντιθετικός σύνδεσμος: όμως.

ceras: αιτιατικού πληθυντικού του ουσιαστικού cera –ae, θηλυκό α΄ κλίση: κερί. Cerae –arum: pulligares: πλάκες αλειμμένες με κερί.

habebam: α’ ενικό οριστικής παρατατικού ενεργητικής φωνής του ρήματος habeo, habui, habitum, ere, 2: έχω, θεωρώ.

 

 

 

 

Silvae et solitudo sunt magna incitamenta  cogitationis.

 

silvae: ονομαστική πληθυντικού του ουσιαστικού silva-ae, θηλυκό α’ κλίση: δάσος.

et: συμπλεκτικός σύνδεσμος : και.

solitudο: ονομαστική ενικού του ουσιαστικού solitudο –dinis, θηλυκό γ’ κλίση: μοναξιά. sunt: γ’ πληθυντικό οριστικής ενεστώτα του βοηθητικού ρήματος sum, fui, - , esse: είμαι, υπάρχω.

magna: ονομαστική πληθυντικού γένους ουδετέρου του επιθέτου magnus –a – um /maior –ior –ius / maximus –s –um, β’ κλίση: μεγάλος. Επίρρημα: magnopere ή magno opere/ magis /maxime.

incitamenta: ονομαστική πληθυντικού του ουσιαστικού incitamentum –i, ουδέτερο β’ κλίση: ερέθισμα.

cogitationis: γενική ενικού του ουσιαστικού cogitatio –ionis, θηλυκό γ’ κλίση: λογισμός.

 

 

Cum in venationibus eris. ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΑ ΧΡΟΝΙΚΗ ΠΡΟΤΑΣΗ Εισάγεται με το χρονικό σύνδεσμο cum και εκφέρεται με οριστική μέλλοντα eris για να δηλώσει απλώς το χρόνο που θα γίνει κάτι στο μέλλον.

 

cum: χρονικός σύνδεσμος καθαρά χρονικός cum: όταν.

in: πρόθεση + αφαιρετική: σε

venationibus: αφαιρετική πληθυντικού του ουσιαστικού venatio –ionis, θηλυκό γ’ κλίση: κυνήγι.

eris: β ’ενικό οριστικής μέλλοντα του βοηθητικού ρήματος sum, fui, - , esse : είμαι, υπάρχω .

 

 

 

Licebit tibi quoque pugillares adportare :

 

licebit: γ’ ενικό οριστικής μέλλοντα του ρήματος licet, licuit και licitum est, - , -ere (απρόσωπο) 2: επιτρέπεται, είναι δυνατό.

tibi: δοτική ενικού γένους αρσενικού της προσωπικής αντωνυμίας β’ προσώπου tu: εσύ.

quoque : επίρρημα: επίσης.

pugillares: ονομαστική πληθυντικού του ουσιαστικού pugillares –ium, αρσενικό γ΄ κλίση: πλάκες αλειμμένες με κερί.

adportare: απαρέμφατο ενεργητικής ενεστώτα του ρήματος adporto, -avi, -atum, -are 1: δένω κάπου (ad + porto: μεταφέρω).

 

videbis non Dianam in montibus sed Minervam  errare.

 

videbis: β’ ενικό οριστικής μέλλοντα ενεργητικής φωνής του ρήματος video, vidi, visum, videre, 2: βλέπω.

non: αρνητικό μόριο: όχι, δεν.

Dianam: αιτιατική ενικού του ουσιαστικού Diana –ae, θηλυκό α’ κλίση: Άρτεμη. Το ουσιαστικό, ως κύριο όνομα, δε σχηματίζει πληθυντικό αριθμό.

montibus: αφαιρετική πληθυντικού του ουσιαστικού mons, montis , αρσενικό γ’ κλίση: βουνό. Προσοχή: γενική πληθυντικού montium.

Minervam: αιτιατική ενικού του ουσιαστικού Minerva –ae, θηλυκό α’ κλίση: Αθηνά. Το ουσιαστικό, ως κύριο όνομα, δε σχηματίζει πληθυντικό αριθμό.

errare: απαρέμφατο ενεστώτα ενεργητικής φωνής του ρήματος erro, -avi, -atum, -are, 1: περιπλανιέμαι.

 

 

Vale !

 

vale: β’ ενικό προστακτικής ενεστώτα ενεργητικής φωνής του ρήματος valeo, valui, - , valere, 2: είμαι υγιής, γερός. Προσοχή μετοχή μέλλοντα valiturus.

 

 

 

 

 

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

1.      Να συπληρωθούν τα κενά των καταλήξεων με το ρήμα στο μέλλοντα. Προσοχή στον τονισμό :

Tu aprum ferocem vide

Ille pugillares adporta

Poetam fortunam adversam deplora

Aeneas in Africam naviga

Poetam gloriae Vergili stude

Nos ad retia sede

Tu amicam interroga

Vos de collibus advola

Romani pericula propulsa

Leges civitatem contine

 

2.      Lex omnis, aper ferox, rete vacuum : να κλιθούν μαζί.

 

3.      Δικαιολογήστε το γένος των ουσιαστικών  cogitatio και  solitudo.

 

 

4.      Videbis …… errare : να γίνει σύνταξη της πρότασης.

 

5.      Να μεταφραστούν στα λατινικά οι προτάσεις :

Ο ποιητής θα δει τα αγριογούρουνα να περιπλανιώνται στα βουνά.

Θα απομακρύνουμε  (propulso) τους κινδύνους (periculum) με την   ανδρεία μας ( virtus - virtutis, θ)

---

1 Όσα σημαίνουν έχω, δίνω, παίρνω, βρίσκω, γνωρίζω συντάσσονται με δυο αιτιατικές από τις οποίες η μια είναι κατηγορούμενο στην άλλη.